Povodom teksta „Da li se zaista sprema oružani sukob u Istočnoj Srbiji?“, koji je juče objavljen na našem portalu, Vlaške(Rumunske) organizacije koje su organizovale Dan Vlaškog (Rumunskog) jezika u Kučevu, poslale su našoj redakciji odgovor koji prenosimo u celosti.
Predstavnici neligitimnog Nacionalnog Saveta Vlaha Srbije koji su uz pomoć političkih partija došli na mesta članova Nacionalnog Saveta Vlaha na čelu sa Radišom Dragojevićem, bivšim predsednikom Opštine Petrovac na Mlavi i visokim funkcionerom Socijalističke parije Srbije, bez ikakve konpetetnosti govori o maternjem jeziku vlaha kao posebnom jeziku, ne obazirujući se na lingvistički i istorijski aspekt ovog problema, a sve radi korištenja emocija predstavnika vlaške zajednice u budućim pozicioniranjima u vlasti i radi “zadovoljavanja vlastitih tj. ličnih interesa“.
Obzirom da su napadnute vlaške organizacije koje se iskreno bez ikakvih „ličnih interesa“ i prdrasuda bore za konačno rešenje problema indetiteta unutar vlaške zajednice pokušaćemo da odgovorimo konpententno na pomenute neosnovane optužbe.
Vlaški jezik jeste sinonim za rumunski jezik,ili preciznije možemo reći vlaški jezik je eksterni naziv za rumunske govore na Balkanskom poluostrvu. U lingvističkom pogledu vlaški, tj. rumunski jezik pripada porodici romanskih jezika pored: portugalskog, španskog, italijanskog i francuskog. Sve ove velike grupe romanskih jezika dele se na dijalekte.
Vlaški tj. rumunski jezik deli se na četri dijalekata i to na:
Dakorumunski, Arumunski, Menglenorumunski i Istrorumunski. Svi govornici ovih pomenutih
dijalekata od strane država gde se nalaze zovu se još i eksternim nazivom Vlasi, iako se oni na
maternjem jeziku indetifikuju sa nazivom rumân, rîmin, armân,i stromân.
Dakorumunski dijalekat deli se na dva podijalekta: Severni podijalekti (banatski, ardeljanski, maramušeanski, moldavski) i južni podijalekti (oltenesk i muntenesk).
Osnov za vlašku, tj. rumunsku književnu normu je uzet olteanskomunteanski podijalekat. Vlasi koji egzistiraju na teritoriji oivičenu rekama Timok, Dunav i Morava su govornici dakorumunskog dijalekta rumunskog jezika i to u dva podijalekta. Vlasi homolja, Braničeva i Bora su govornici banatskog podijalekta, dok ostali su govornici Olteanskog podijalekta.
Pitanje da li su Vlasi Rumuni ili nisu?
Na ovo pitane se najbolje može odgovoriti konkretnim odgovorima proisteklim iz istorijskog kontinuiteta termina Vlah, Vlasi, Olasi, Olah, Vlasite… kao eksternog naziva za rumunsko stanovništvo na Balkanskom poluostrvu. Jedan od prvih pomena da su vlasi isto što i rumuni je konstatacija pape da je jedan od Asenovaca inače Cara Vlaha i Bugara poreklom Rimljanin tj. ima rimske gene „genum romanum“.
Termine za jezik vlaha “rumână” ili “rumâniască“ je zabeleženo u XVI veku od strane mnogih prolaznika kroz teritoriju gde su obitavali vlasi, gde se jasno vidi da su pomenuti termini postojali i pre postojanja moderne Rumunske države.
1534 godine, Tranquillo Andronico zabeležio je na latinskom “Valachi nunc se Romanos vocant” Vlasi
sami sebe zovu rumunima “Francesco della Valle 1532 godine kaže da vlasi na svom maternjem
jeziku kažu da su rimljani“ gde kasnije čita ekspresiju: “Sti rominest ?”
Opet Ferrante Capecci 1574 godine posle putovanja kroz Moldaviju, Transilvaniju i Vlašku konstantuje da mestani ovih provincija kažu da su rumuni (“romanesci”). Pierre Lescalopier piše 1574 da svi koji žive u Moldaviji, Vlaškoj i velikim delom Transilavnije, se osećaju istinitim naslednicima Rimljana i njihov jezik nazivaju “rumunskim”. Sas (nemac) ardelean Johann Lebel piše 1542 godine da se „Vlasi između sebe zovu Rumuni“ opet poljski hroničar Stanislaw Orzechowski piše 1570 da u njihovom jeziku „walachii“ se zovu „romin“.
Hrvat Ante Verančić precizira da „Vlasi“ iz Transilvanije, Moldavije i Vlaške osećaju se kao „rumuni“ Ovo je deo istorjiskog dokaza da je Vlah sinonim, ekvivalent za Rumun, te svaka druga indetifikacija različitosti između termina Vlah, vlaški i Rumun, rumunski je neosnovana i predstavlja bileterarni problem između dve države Srbije i Rumunije, naročito ako se dira u istorijski kontinuitet jednog naroda.
Što se tiče autohtonosti kulturne baštine vlaha, ona se može sagledavati u okviru Balkanskog latiniteta i romaniteta, nikako kao poseban etnološki fenomen omeđen rekama Timok, Dunav, Morava, naročito jer postoje podele poddijaloške između carana koji su govrnici olteansko munteanske kulturne zajednice i unguriana koji su govornici banatske kulturne zajednice.
Vlaške (Rumunske) organizacije koje su organizovale Dan Vlaškog(Rumunskog) jezika svoja gledišta na svopstvenu kulturu bazira, na tradiciji, običajima i jeziku Vlaha utemeljena u naučnim istraživanjima.
– Asocijacija Rumuna “Rumuni Homolja“ Kaona
– Asocijacija Vlaha(Rumuna) „Româna Bătrâna“ Neresnica
– Asocijacija Vlaha(Rumuna) „Valia Daiși“ Turija
– Asocijacija Vlaha Pečke doline „Pincum“ Mustapić
– Asocijacija Vlaha(Rumuna) „Oraș“ Požarevac
– Asocijacija Vlaha(Rumuna) „Visul Racobari“ Rakova Bara
– Udruženje roditelja koji žele da im deca uče rumunski u školama „Sandu Timoc“ Žitkovica
– Udruženje Rumuna iz Velikog Gradišta
– Evropski forum za kulturu i istoriju Radoševac
TPKNEWS/Vlaške organizacije
Ocigledno je daje ovo politicka izjava bez istorijskih cinjenica. Navode se sporadicni zapisi ili samo izvod iz zapisa gde se ne vidi o cemu je pisac govorio, drugo je pitanje relevatnosti piscevih izjava. Svedoci smo ratova devedesetih godina a mogu navesti mnogo zapisa koji ne prikazuju sta se stvarno desilo. Zato preporucujem da procitaju knjigu o Vlasima koju je izdao istoricar Vojislav koji je i sam Vlah .