Pod Vlasima se u severoistočnoj Srbiji podrazumeva rumunsko stanovništvo koje naseljava prostor severoistočne Srbije oivčen rekama Morava, Dunav i Timok.
Vlasi su narod koji pripada romanskoj grupi naroda, preciznije Dakorumunima. Oni naseljavaju 154 etnički čistih i 48 mešovitih naselja.
Na osnovu popisa stanovništva iz 2002. godine, Vlasima se, u severoistočnoj Srbiji, izjasnilo 40 054 lica, dok se blizu 4 000 njih izjasnilo kao Rumuni.
Stvaran broj Vlaha je daleko veći. Procenjuje se da u severoistočnoj Srbiji živi između 250 i 300 hiljada pripadnika ove zajednice.
Većina Vlaha se na popisu etnički deklariše Srbima, što je posledica dugogodišnje asimilacije i odsustva korišćenja bilo kakvih manjinskih prava.
Vlasi su govornici arhaičnih narečija rumunskog književnog jezika.
Po pitanju narečija kojima govore, Vlasi se dele na 5 grupa:
a) Ungurjani
b) Carani
c) Munćani
d) Bufani
e) Banjaši (Romi vlaškog maternjeg jezika)
Ungurjani
Prvu i najbrojniju grupu čine Ungurjani. Termin „Ungurjan“ je prvobitno označavao čoveka rumunske etničke pripadnosti koji je živeo na prostoru nekadašnje Ugarske kraljevine. Ungurjani govore banatskim narečijem rumunskog književnog jezika jer su se preci današnjih Ungurijana doselili iz Temišvarskog Banata u XVIII, i naseljavaju prostor Braničeva, Mlave, Zvižda, Resave i Pomoravlja.
Po jeziku i mentalitetu se nimalo ne razlikuju od Rumuna u AP Vojvodini.
Carani
Caranima smatramo Vlahe koji naseljavaju prostor Timočke i Negotinske krajine i Ključa. Govore arhaičnom varijantom oltenskog narečija muntenskog subdijalekta rumunskog književnog jezika. Naziv „Caran“ potiče od „Cara Rumunjaska“, što u prevodu sa rumunskog znači „rumunska zemlja“. Ovaj termin su Rumuni koristili kao oznaku za srednjevekovnu Vlašku kneževinu. Po svom govoru, običajima i narodnoj nošnji, Carani su identični sa Rumunima iz Oltenije odakle su se njihovi preci doselili u prvoj polovini XVIII veka.
Munćani
Etnografski, Munćani pripadaju Banaćanima, odnosno Ungurjanima. Naziv su dobili po brdovitom predelu Banata odakle su se, na prostor današnje severoistočne Srbije, njihovi preci doselili tokom XVIII veka. Govor Munćana spada u banatsko narečije rumunskog jezika, prožeto jakim uticajem oltenskih govora i predstavlja svojevrstan prelaz iz ungurjanskog u caransko narečije.
Munćani žive u Crnorečju, Poreču i delom u Pomoravlju.
Bufani
Bufani su najmalobrojnija, ali, svakako, najzanimljivija grupa Vlaha. Žive u Majdanpeku i predstavljaju potomke doseljenika iz Oltenije. Bufani su, zapravo, ostrvo oltenaca u moru banaćana koji ih okružuju. Govor Bufana jeste, zapravo, oltensko narečije rumunskog književog jezika.
Banjaši (Romi rumunskog maternjeg jezika)
Pod Banjašima su u Srbiji poznatiji Romi čiji je maternji jezik oltensko narečije rumunskog jezika. U Srbiju su, sa prostora današnje Rumunije, došli kada i Vlasi. Paradoksalno je da je kod njih, za razliku od Vlaha, u većoj meri sačuvana rumunska etnička svest. Prilikom etničkog identifikovanja, u prvi plan ističu jezik. Žive na širem prostoru Republike Srbije.
TPKNEWS
